O mestu

Glogonj - Glogon - Glogoni - Glogau - Galagonyás (Torontál)

Glog je trnovit, vrlo razgranat i otporan grm ili nisko drvo, 3-4 m visoko.

Listovi su podeljeni u 3-5 režnjeva i po obodu testerasti.
Cveta u maju.

Cvetovi su beli, ređe malo ružičasti, pravilno građeni, sakupljeni u mirisne cvasti slične štitu.  

Ističe se mnoštvom prašnika crvene boje. 

Crveni plodovi su  tamno ili svetlo crvene boje, jajasto okruglasti, približno veličine zrna graška, pojavljuju se između septembra i oktobra i jestivi su.  

Nekada je ova biljka pokrivala velike površine današnjeg naseljenog mesta, tako da je selo svoje ime i dobio po GLOGU.

Na starim topografskim kartama mesto je prvi put označeno-obeleženo pod ovim imenom 1586 godine i to kao naseljeno mesto koje pripada pančevačkom sandžaku (u vreme turskih osvajanja) .
Pod istim imenom je upisano i u Pećkom katastru između 1600 i 1606 godine.

Na mapi Banata iz 1740 godine mesto je označeno imenom LOGAN.
Austro-Ugarska je 1760 godine počela organizovano naseljavanje ovog dela Banata i to već postojećih naselja.
Prvi kolonisti su bili Nemci, koji su u Glogonj došli 1765 god, odmah potom, dolaze i Rumuni
Do masovnih kolonizacija je prošlo još nekoliko godina
- 1774 dolaze Nemci, 1781 Rumuni.

Naselje Glogonj
Glogonj spada u grupu potamiških naselja.
Naselje ima pravougaoni oblik, (dužine 2000, a širine 800 metara) sa pravolinijskim i unakrsno postavljenim ulicama.
Naselje je panonskog tipa, kuće su ušorene, a centar naselja je proširen.
Širina ulica je 20-40m i seku se pod pravim uglom.
Svaka kuća ima dvorište sa ekonomskim zgradama i povrtnjak ili voćnjak u dubini.

Glavnom ulicom prolazi put koji spaja Pančevo sa Zrenjaninom.
Postoji 6 ulica koje se pružaju po dužini u smeru severozapad - jugoistok;
Već pola veka nose ista imena:
Tamiška, Oslobođenja, ”1.Maj”, Školska, Mlinska i “4.Oktobar”.
Na ulazu u selo sa severo-zapadnom nalazi se prva poprečna ulica (sa kućama samo sa jedne strane) po imenu Utrinska - pruža se od jugo-zapada ka severo-istoku, a za njom slede:
Partizanska, ”29.Novembra”, Proleterska, Beogradska, JNA, “8.Marta”, Borisa Kidriča i Žarka Zrenjanina.
Samom centru sela je negde 50-tih godina prošlog veka dato ime - Trg Maršala Tita
U centru se nalazi park pravougaonog oblika (210×170 metara), sa stazama koje seku park po dijagonalama, dok ga druge polove po dužini i širini (staze su izbetonirane 1988 godine)

Naselje ima osnovnu školu, ambulantu, još sredinom prošlog veka je stigla struja, izgrađen vodovod , urađena gasifikacija, uveden telefon ...

Stanovnistvo Glogonja

Podaci o stanovništvu Glogonja su podaci Instituta za geografiju fakulteta u Novom Sadu, uglavnom bazirani na popisu stanovnika iz 1991 godine.

Po popisu iz 1991 godine, Glogonj ima 3475 stanovnika i

spada u manja sela pančevacke opštine.

U prošlosti je broj stanovnika varirao -

1869-1880 stanovništvo Glogonja se smanjilo za 281 osobu kao posledica kolere koja se u to vreme javljala.

Do1900 godine,  broj stanovnika je u porastu, a zatim je konstantno opadao sve do 1931.

Uzrok su ratna stradanja (1914-1918) i (1941-1945),

kao i emigracije stanovništva, pre svega u Ameriku.

Prema knjizi na nemačkom jeziku “Sa nama u Glogonju”

01.septembra 1939 godine nacionalni sastav stanovništva je sledeći:

- Nemaca - 1644

- Rumuna - 753

- Roma - 41

- Mađara - 26

- Srba - 19

- Čečena - 5

- Slovaka - 4

UKUPNO 2492

Od 1948 stanovnistvo Glogonja je uvećano kolonizacijom sa teritorije Makedonije.

U periodu 1948-1953 beleži se pad stanovnika kao posledica neprilagođenosti kolonizovanog stanovništva na zatečene životne uslove, usled kojih se jedan deo vraća u matične predele.

Do 1981 stanovnistvo je u porastu, da bi se od 1981 do 1991 smanjio usled nižeg prirodnog priraštaja, kao i odlaska stanovništva na rad u obližnje Pančevo, Beograd i inostranstvo.

Popis 1991 prikazuje da je broj muškaraca (1779) bio nešto veći od broja žena (1696), tako da je vrednost koeficijenta maskuliniteta ukupnog stanovnistva iznosio 1048,9.

U starosnoj strukturi mlađe stanovnistvo (0-19) čini 957 lica ili 27,5% ukupnog stanovništva, a najveći broj stanovnika pripada sredovečnim licima 54,2% ili 1882 stanovnika. Mlađe sredovečnih lica (0-39) ima 1027, a starijih sredovečnih lica (40-59) 855 stanovnika.

Starom stanovnistvu (60-) pripada 17,7% odnosno 615 lica.

S obzirom na indeks starenja stanovništva (0,64) može se reći da Glogonj ima relativno staro stanovnistvo.

 -----------------------

Popis 1991 god.
Po nacionalnoj strukturi 1991 god. je bilo najviše

- Srba - 2022 osoba (58,3%),

- Makedonaca - 820 osoba (23,7%),

- Rumuna 247 osoba (7,1%),

- Jugoslovena 227 osoba (6,6%),

- Mađara 19 osoba,

- Hrvata 16 osoba,

- Crnogoraca 5 osoba itd.

-----------------------

Popis 2002 god.

- Srbi - 2400 (75,51%),

- Makedonci - 367 (11,54%),

- Rumuni 156 (4,90%),

- Jugosloveni 106 (3,33%),

- Mađari 26 (0,81%),

- Romi 17 (0,853%),

- Hrvati 6 (0,18%),

- Slovaci 6 (0,18%),

- Nemci 5 (0,15%),

- Česi 3 (0,09%),

- Crnogorci 2 (0,06%),

- Muslimani 1 (0,03%),

- Albanci 1 (0,03%),

- nepoznato 68 (2,13%).

Po izvoru prihoda - Glogonj ima

109 poljoprivrednih, 864 nepoljoprivrednih, 55 mešovitih i 33 domaćinstva bez prihoda.

Usled velikih promena nastalih od 1991 god. puno izbeglih lica iz bivših jugoslovenskih republika se nastanilo u Glogonju, a istovremeno je postojao i odliv lica usled pogoršanih uslova života nastalih uvedenim sankcijama kao i stalne ratne pretnje.
-----------------------

Popis 2011 godine
Stanovnika -  3012
Srbi -  2328 - 77.29%
Makedonci -  304 - 10.09%
Rumuni - 117 - 3.88%
Jugosloveni - 8 - 0.27%
Madjari - 22 - 0.73%
Romi -  22 - 0.73%
Hrvati - 4  - 0.13%
Slovaci -  ? -  0.00%
Nemci -  4 - 0.13%
Česi -  3 - 0.10%
Crnogorci - ? - 0.00%
Muslimani -  3 -  0.10%
nije se izjasnilo -  142 - 4.71%
regionalna pripadnost - 20 - 0.66%
nepoznato -  28 - 0.93%
 -----------------------

Tabela – Kretanje broja stanovnika Glogonja

Izvor* regionalni atlas Vojvodine Institut za geografiju PMF Novi Sad

Godina popisa Broj stanovnika

1869 - 2749

1880 - 2468

1890 - 2911

1900 - 2974

1910 - 2662

1921 - 2659

1948 - 2678

1953 - 3175

1961 - 3230

1971 - 3257

1981 - 3605

1991 - 3475

2002 - 3281
2011 - 3012
 -----------------------

Tabela – pregled doseljenog stanovnistva iz Makedonije
Izvor* geografska topografija Pančeva
Oblast porekla - broj domaćinstava
Kriva Palanka i okolina - 57
Kumanovo i okolina - 234
Ohrid i okolina - 33
Skoplje i okolina - 49
Okolina Struge - 10
Ostale oblasti - 29
UKUPNO: 412
-----------------------
 

Tabela - prirodno kretanje broja stanovnika 1961 - 1990.

Izvor* geografske monografije vojvođanskih opstina Institut za geografiju

PMF Novi Sad

Period         rođeni       umrli     priraštaj

broj  %       broj  %        broj  %

1961-1970   477 14.7   265   8.2      912  6.5

1971-1980   536  15.6   281  8.2       255  7.4

1981-1990   519  14.4   345  9.7      174   4.7

Gde se Glogonj nalazi?

Glogonj pripada pančevačkoj opštini i nalazi se u njenom severozapadnom delu,

udaljen je 20km od Pančeva - Autonomna Pokrajina Vojvodina - Republika Srbija - na Lat 44° 59′N i Long 20° 33′E .

Nalazi se na nadmorskoj visini od 75m na kontaktu aluvijalne ravni reke Tamiš i banatske lesne terase.

Spada u grupu pribrežnih potamiških naselja i graniči se sa atarima naselja:

Sefkerin, Crepaja, Jabuka i područjem grada Beograda.

Po pitanju reljefa Glogonj se prostire na dve morfološke celine:

aluvijalnoj ravni Tamiša i lesnoj terasi.

Aluvijalna ravan zauzima najniže delove atara ležeći između leve obale Tamiša i dela banatske lesne terase na nadmorskoj visini od 73m.

Lesna terasa zauzima najveći deo Glogonja sa nadmorskom visinom 75-79m.

Na podrucču Glogonja konstatuju se znatne količine podzemne vode kao i površinskih tokova, te se Glogonj snabdeva vodom iz pet bunara sa dubine od oko 90 metara.

Na teritoriji Glogonja Tamiš ima mali pad što je razlog njegovog krivudanja, nastalih okuka i mrtvaja.

Njegov visok vodostaj stvara opasnost od čestih poplava.

Na području atara Glogonja preovladava u strukturi zemljišta černozem karbonatni, ritske crnice i smonice zaslanjene ili sa zaslanjenim pegama, kao i zaslanjeno tlo solonjec oko Tamiša.

Glogonjska škola

Glogonjska škola se prvi put pominje 1765 godine, a prvi učitelj je, sve do 1777 godine Josif Panaček. Učitelj je imao obezbeđen stan, godišnju platu od 176 forinti i 4 kubika drva - to je tzv.TRIVIAL ŠULE .

GLOGONJSKA RUMUNSKA OSNOVNA ŠKOLA je otvorena 1817 godine , a prvi učitelj je bio: Dimitrie Linka

GLOGONJSKA NEMAČKO-HRVATSKA ŠKOLA je osnovana 1826 i radila do 1872god, a prvi učitelj je - Joan Dupza

DRŽAVNA ŠKOLA U GLOGONJU je osnovana 1876 godine , ucitelj -  Fridrih Kremer

-------------------------------------

direktori škole u Glogonju od 1950 godine do danas su:

- Perinac Radojko

- Looš Stevan

- Vukičević Božidar

- Hadžić Predrag

- Bunđa Roman

- Turičanin Gruica

- Noveski Radojka

- Nikolić Danča

- Dimić Valentina

- Janjić Dragan

Privreda Glogonja

Na teritoriji Glogonja najznačajnija privredna delatnost je poljoprivreda.

Atar je pravougaoni ukupne površine 4291,5 ha, a samo poljoprivredno zemljište zahvata 4086,7 ha

Od obradivih površina najveći deo je pod njivama 3036,1ha ili 74,3%.

Neobradivo poljoprivredno zemljište takođe zahvata znatnu teritoiju:

pašnjaci 324.8ha, šume 548.5ha, dok neplodno zemljište zahvata 308,9ha.

Od ukupnih zemljišnih površina u vlasništvu privatnog sektora je 2052.6ha (47,8%),

dok Društveni sektor zahvata 2238.9ha (52,2%).

Na teritoriji atara Glogonja u setvenoj strukturi preovladavaju ratarske kulture.

Gaje se prvenstveno žita: pšenica, kukuruz i ječam. Kod industrijskog bilja najzastupljeniji su suncokret, soja i šećerna repa.

Od povrtarskih kultura najviše se gaje krompir (razvijena je proizvodnja mladog krompira), i kupus, zatim pasulj, crni luk, paradajz, paprika.

Veći deo ove proizvodnje namenjen je pijacama u Pančevu i Beogradu.

Stočarstvo je uglavnom u opadanju i zastupljeno je pre svega u individualnom sektoru.

Tabela - brojno stanje stoke po popisima 1981 i 1991 godine.

Godina Svinje Goveda Konji Ovce Živina

1981        2370    168       121      334   17800

1991        1732       28        24       137    11353

Društveno poljoprivredno preduzeće “Glogonj” u sastavu PIK-a “Tamiš” poseduje (podaci iz 1991) ukupno 1237 ha obradivog zemljišta.

Gaje se uobičajene ratarske kulture i to prvenstveno žita.

Najveće površine su pod pšenicom (383ha), kukuruzom (309ha), ječmom (38ha).

Od industrijskog bilja gaji se suncokret (123ha), soja (156ha), šećerna repa (128ha).

*IZVOR POKRAJINSKI ZAVOD ZA STATISTIKU, STATISTIČKI BILTEN 206, Novi Sad 1991.

Kroz Glogonj protiče rekaTamiš

Glogonjski Tamiš je nekada bio pritoka Tise, ali je vremenom pomerao svoje usšće na jug i postao pritoka Dunava. Ušće mu je bilo kod današnje otoke Karaš.

Donoseći dosta vode iz gornjeg toka, često se ponaša kao podivljala reka.

Zbog malog pada i plitkog korita veoma se mnogo razlivao.

Zasipajući svoje ušće i izlivanjem iz korita, on se novim putevima usmerio ka Dunavu na nekoliko mesta: kao

Karaš i Dunavac severozapadno od Opova;

kao Vizelj južno od Borče ;

kao Sibnica jugoistočno od Ovče i

kao Tamiš kod Pančeva ( glavno usšće ).

Vizelj ( mađarski- vodotok) uliva se u Dunav na dva mesta :

kao Dunavac, severno od Beograda i

kao Kalovita, južno od Ovče.

Vizelj i Kalovitu povezuje Sebeš.

Glogonjska ritska zemlja

Naredbom austrijskog cara od 02.12.1867 godine podeljena je ritska zemlja graničarskim opštinama pod uslovom da one podignu nasipe u roku od godinu dana i da polovinu otkupe za 20 forinti po lancu. Zbog odbijanja opština rok je produžen za još tri meseca - do marta 1868 godine.

Ukupno je podeljeno 11.719 kj. i to :

Opovu - 208, Sefkerinu - 950, GLOGONJU - 945, Ovči - 4527, Borči - 3809 i Jabuci - 1280 kj. Kako opštine u određenom roku nisu pristupile izradi nasipa, naredbom austrijskog cara od 1868 godine svo ritsko zemljište (izuzev onog koje je određeno za pošumljavanje - 15000 kj. ) podeljeno je pojedincima, razdeljeno je tako da je polovina istog podeljena graničarskim opštinama bez ikakvih obaveza, a druga polovina ustupljena kolonistima da o svom trošku podignu odbrambene nasipe.

Tom prilikom je Glogonj dobio 1200 kj. (Sefkerin 1400, Opovo 2500, Baranda 900, Sakule 800, Jabuka 1500, Leopoldovo /Čenta/ 1220, Frkaždin 600, Ovča 1500, Borča 1250, Kovačica 1600, Ludvigzdorf 1500, Crepaja 1500, Novo Selo 2500, Francfeld /Kačarevo/ 1200 kj.

Pri ovoj podeli komisija je Jabuci oduzela pola njenog rita u korist kolonista.

1870 godine zemlja je i podeljena uz protest Borče i Ovče.

Zemlja koja je pripadala državi i nemačkim naseljima Jabuci i GLOGONJU otkupljena je i podeljena poljoprivrednim dobrima različitog tipa (Poljoprivredni kombinat Beograd ).

Nasip oko Glogonja

Opštine Ovča i Borča, koje su vodom bile neposredno ugrožene tražile su već 1876 godine zadolmljivanje putem udruženja. 1897 god. njima se pridružuju i ostale zainteresovane opštine iz Banata i Srema: Kovačica, Baranda, Kačarevo, Jabuka, GLOGONj, Padina, Opovo, Čenta, Uzdin, Novo Selo, Sefkerin, Sakule, Botoš, Crepaja, Pančevo, Belegiš, Surduk i Banovci.

Izabran je odbor na nivou ovih mesta koji je brojao 32 člana.

Odbor je 05.11.1906 u Bečkereku (Zrenjanin) održao sastanak i rešio da pokrene spor protiv kraljevskog ugarskog erara jer je on kao pravni naslednik i vlasnik ritske zemlje bio dužan da podigne nasipe - ulažući prihod sa te zemlje .

Usled nesloge u parnicu se upustilo samo 10 opština i to: Botoš, Čenta, Crepaja, GLOGONj, Opovo, Uzdin, Sakule, Sefkerin, Ovča i Borča.

Najzainteresovanije opštine Ovča i Borča, posebno pokreću parnicu još 27.7.1908 godine. Presuda je doneta u njihovu korist, a kraljevski ugarski erar je po njoj bio obavezan da izvede zadolmljivanje. Drugostepeni sud uz obrazloženje da erar “nije dao garancije za uspeh zadolmljivanja “ odbacuje tužbu. Ostalih 8 opština učesnika u sporu, nije dobilo nikakvo rešenje sve do rata. I pored ovakvog rešenja suda, ugarsko ministarstvo poljoprivrede je spremilo planove za zadolmljivanje i predvidelo troškove u visini od 15,373.469 kruna (što iznosi 21 krunu po jutru - godišnje). Stoga je 09.06.1910 godine Ministarstvo sazvalo skupštinu zainteresovanih opština, radi udruživanja. Međutim one odbijaju udruživanje zbog suviše velike sume navedene u predračunu.

Posle dugih pregovora ministar je opštinama obećao pomoć od 250.000 kruna tokom 10 godina. Ali i ovaj predlog je odbijen, a opštine su osnovale autonomnu zadrugu odrekavši se državne pomoći. Međutim ministar je zabranio ovu organizaciju i izdao naredbu za organizaciju vodne zadruge, koja je i osnovana 09.08.1913 god. (dunavsko - tamiška) - radove je prekinuo rat.

Zainteresovane opštine su 3.4.1919 god. obrazovale Ritski odbor, a funkcija odbora je 1923 godine prešla na Vodnu zadrugu.

Stvar je pokrenuta 1924 godine zahvaljujući potrebi suvozemnog povezivanja Beograda i Pančeva. 1927 godine Ministarstvo je naredilo da se isušivanje poveže sa izgradnjom pruge Beograd - Pančevo tako da se nasipi za odbranu od poplava završe pre železničkog nasipa i u isto vreme završi i pruga i most . 1924 godine je počelo snimanje terena, a projekat je završen 1927 god.

Od 260 miliona dinara zaključenog zajma polovina je pala na teret združenih interesenata (prosečno do 2000 dinara po k.j. - druga polovina na teret države). Juna i oktobra 1928 godine održane su licitacije koje nisu uspele, te je u aprilu 1929 godine ostvaren ugovor sa preduzećem “Batinjol” iz Pariza, koje je ove radove preuzelo.

Radovi su počeli 5.avgusta 1929 godine, a završili oktobra 1933 god.

Ivicom rita paralelno sa Dunavom i Tamišem, podignut je nasip dužine 89.890 metara i širine 6 metara, pored Tamiša 5 metara (sa 13,5 miliona m3 zemlje).

Visina mu je određena prema najvišem vodostaju Dunava , kod Pančeva, zabeleženom krajem 19 veka - kota 67,27). Z

bog visine vode 1940 godine , podignute su čuvarnice i zabranjeno je kretanje vozila po bedemu.

Nasip se podizao primitivno, mašine su upotrebljene samo na najtežim deonicama , glavna radna snaga su bili kubikaši, većinom Mađari.

Odvodnjavanje unutarnjih voda je rešeno iskopom kanala - što je urađeno bagerima - sistem kanala je dužine 320 kilometara. Zbog malog nagiba terena postavljene su pumpe / u neposrednoj blizini reka / kapaciteta 16,6 m3 u sekundi sa motorima snage 855 KS.

POTAMIŠJE

Prepis ugovora kojim je od mađarskog erara kupljeno POTAMIŠJE

Prevedeno s mađarskog

Zavedeno pod brojem 2206/86.

Pančevo 15.-3.- 886.

KUPOPRODAJNI UGOVOR NA VEČITO

Koji je sklopljen s jedne strane između mađarskog kraljevskog državnog erara, zastupa ga uprava mađarskih kraljevskih dobara, usled naredbe visokog mađarskog kraljevskog ministarstva finansija, koja je datirana dana 26.meseca novembra 1884. pod brojem 73106., kao prodavca i s druge strane opštine Glogonj koju zastupaju Palačaj Jožef opštinski potpretsednik, Lantoš Panta zastupnik opštine i Himelštajn Karlo podbeležnik opštine kao kupca uz sledeće uslove .

1- Mađarski kraljevski erar prodaje na večito 1287 jutara 1054 kvadratna hvata deo zemlje od 1314 jutara 160 kvadratnih hvati, prema pod /priloženom planu, koje čine sastavni deo ovog ugovora i isključivi posed erara a leže u ataru opštine Glogonj torontalska županija, koji je uknjižen u zemljišno knjižnom ulošku opštine Glogonj broja 1. sveska lista 247, opštini Glogonj za kupoprodajnu cenu od 14400 to jest četrnajst hiljada četiri stotine forinti, koja se ima isplatiti u gotovom novcu smesta posle odobrenja državne vlasti.

2- Dolazi 20 redi prevučenog teksta.

3- Kupljeni zemljišni posed od dana isplate kupovne cene smesta prelazi

u stvarno vlasništvo i upotrebu opštini u onom stanju, u kojem se nalazi u vremenu licitacije, odnosno u vremenu usvajanja ponude, prema tome uprava erara ne prima na sebe odgovornost u pogledu prostora, niti kvaliteta i prihoda prodane zemlje, ili pak odgovornost ili obavezu naknade štete i opština kupac se odriče svakog prigovora i potraživanja u ovom pogledu .

Sa ovom nekretninom ne prodaje se ni pravo pošumljavanja niti pašnjaka. Prema tome kupac opština ne može imati potraživanje na deo podele od tamošnjih zajedničkih pašnjaka ili šuma ili besplatnu upotrebu drva iz erarnih šuma za zgradu, alat ili ogrev.

4- Kupljeni posed zemlje prelazi u vlasništvo kupca opštine u vreme koje je utvrđeno i označeno u tačci 3.gornjoj, to jest 17.-og meseca avgusta 1885.godine , počevši od ovoga dana kupcu opštini pripada prihod kupljenog poseda, na suprot tome počevši od ovoga dana kupac opština dužna je snašati državne, vladarske, opštinske i ostale poreze i terete ma pod kojim imenom se ovi zvali, ovde se ističe naročito to, da se posle ovog vremena ma kakav elementarni udar, ili ma kakva druga elementarna šteta ili nesrećan slučaj na kupljenom posedu ima se propisati jedino na kupca opštinu i kupac opština pod ovim imenom nema prava potraživati ni pod kakvim imenom naknadu štete ili smanjivanje kupovne cene od kraljevskog erara .

Do dana prenosa zemljišnog poseda sve ukupne koristi i prihodi koji su skopčani sa prodanim posedom pripadaju kraljevskom eraru, do ovoga dana eventualna korist ili druga potraživanja koja su u zaostatku imaju se ubrati u korist erara i kupac opština ne samo da ne može potraživati, šta više kupac opština je dužna u takom slučaju, ako bi bilo zakupca na zemlji, koju je ona kupila da nije plaćena arenda, koja pripada na gornje vreme ili kakve druge pristojbe, prilikom sklapanja kupoprodajnog ugovora ima da potpuno uplati kod mađarske kraljevske poreske uprave u Pančevu.

Tačka u celini prevucena .

Erar će dati svoj pristanak, da prodani i odnosno kupljeni zemljišni posed u zemljišno knjižnom ulošku uknjiži na ime kupca posle potpune isplate ugovorene kupovne cene i kamate zakašnjenja pod takvim uslovima daće svoj pristanak da se uknjiži pravo uživanja, koje ističe iz gornje tačke pomenutog ugovora, u koliko ovaj pravni odnos nije regulisan međuvremeno između kupca i prodavca odnosno zakupca i dokle bi još vredelo na vreme koje je zaostalo po ugovoru, da se uknjiženjem na osigura za uživaoca.

Cela tačka prevučena.

Sve troškove taksenih maraka, taksa prepisa i predaje koje ističu iz predmeta kupoprodaje, kao i taksene marke koje su potrebne pri plaćanju, kupac plaća i snaša.

Svi oni zakoniti koraci koji ističu iz pravnog postupka ove prodaje, koje erar ima prava da čini kao tužitelj imaju se rešavati pred ma kojim sudom koji isključivo erar može slobodno da bira i u smislu zakonskog clanka 4 od godine 1868 i odnosno zakonskog članka 4 od godine 1881. putem sumarnog postupka, dok nasuprot tome u onim vitalnim pitanjima, kod kojih se erar javlja kao tuženi, pred nadležnim sudom, koji je nadležan u pogledu državnog tužitelja u Velikom Bečkereku prema postupku, koji odgovara prirodi predmeta, koji se odnosi na kupovni postupak.

Odobrenjem zapisnika licitacije, odnosno usvajanjem kupovne ponude, ovaj ugovor, koji se odnosi na kupovni postupak, koji je pravomoćan postao, postaje obaveznim u pogledu kupca posle potpisa za visoki erar prodavca pak zadržava se odobrenje visokog mađarskog kraljevskog Ministarstva finansija prema običaju.

Pošto je pročitan ovaj kupoprodajni ugovor koji je ovako sklopljen i istavljen u dva originalna primerka, pošto je kupac ovo dobro razumeo i usvojio, obe stranke su potpisale u umoljenih svedoka .

1-va dopisna tačka mesto druge tačke koja je brisana primećava se: da je kupac opština kupovnu sumu to jest 14.400 (četrnaest hiljada četiri stotine forinata), koja je označena u 1-oj tačci isplatio u jedanput i da je ovo izvršio dokazao je prikazanje priznanice blagajne .

2-ga dopisna tačka . Izvršno se primećuje, da je iz štampanog teksta ovog ugovora u 1-oj tačci isto izbrisana je ova reč »stanovnik«, dalje u 3-oj tačci ove reči »usvajanje ponude odnosno uspeha licitacije od strane visokog mađarskog kraljevskog Ministarstva finansija» i mesto ovih je upisano »isplata kupovne cene« i na kraju u celini su brisane tacke 2-a i 7-a.

U Pančevu, 24-og meseca avgusta godine 1885.

Pred nami kao svedocima: Palačai Josif s.r.

Vandovic Petar s.r. Panta Lautaš s.r.

pečat

Boršova Karlo s.r. Himelštajn Karlo s.r.

zastupnici opštine Glogonj

Od strane erara :

Kojić Lazar s.r.

upravitelj erara

Video :

Veliki Bečkerek, 1-oktobra 1885. potpis nečitak

pravozastupnik erara

Br.adm.1579.

27099. iz 1885.

Državna uprava odobrava .

U vanrednoj sednici skupštine administrativne komisije, održanoj u Velikom Bečkereku 23.-eg i više dana u produženju meseca novembra godine 1885.

Izdao : Balog Karlo s.r.

županijski podbeležnik

pečat

Broj 2

1945 1929. jula 1945 g.

Petrović Radivoje

zaklet sudski tumač

Taksa naplaćena po tar.br. 44a / 165-din

Nagrada za prevod 320- din.

tekst žiga prevodioca :

Pozivajući se na zakletvu koju sam položio

pred pretsednikom Okružnog suda u Pančevu

a u vezi mog dekreta od Ministarstva pravde broj 6672022 ;

svedočim da je ovaj prevod jednak u svemu mađarskim

tekstom prikazane isprave .

Prevod s mađarskog

NAKNADNA TACKA

Usled naredbe uprave mađarsko kraljevskih dobara broja 4125.od ove godine ovim se priznaje isplata svih kamata 6% kamate na kupovnu cenu, koja je sklopljena u ovom ugovoru od 26.-og meseca novembra 1886.

U ime opštine Glogonj

pečat Švanfelder Gustav s.r.

Od strane erara

Kojić Lazar s.r.

upravitelj državnih dobara

Nikola Voštinar s.r.

knez

Pred nami kao svedocima

Genazi Lipot s.r.

potpis nečitak s.r

Broj 8117/86.

Ovaj kupoprodajni ugovor se odobrava na osnovu naredbe visokog cenjenog mađarskog kraljevskog Ministarstva finansija datirane 22.-og meseca aprila 1886 pod brojem 16992.

Segedin, 9-og avgusta 1886.

prezime nečitko Jožef s.r.

Kraljevski savetnik, upravitelj dobara

pečat

Broj 4

1945.

Pozivajući se na zakletvu koju sam položio pred pretsednikom Okružnog suda u Pančevu a u vezi mog dekreta od Ministarstva pravde broj 6672022; svedočim da je ovaj prevod jednak u svemu sa mađarskim tekstom prikazane isprave

Pančevo 29. jula 1945 god. Petrović Radivoje

zaklet sudski tumač

Taksa overavanja naplaćena po tar.br. 44a / 40- din.

Nagrada za prevod 80- din.

pečat

Prevod s mađarskog.

Broj 11489/1887.

I Z J A V A

Prema kojoj potpisana uprava mađarsko kraljevskih državnih dobara, koja zastupa upravu mađarsko kraljevskih erarnih dobara u Pančevu ovim pristaje da se pravo vlasništva uknjiži u korist opštine Glogonj bezuslovno, bez svakog daljeg saslušanja, na deo zemlje od 1287 jutara 1054 kvadratnih hvati, koji je mađarsko kraljevski erar prodao na večito u smislu prve tačke gornjeg ugovora, od erarnog gazdinskog poseda, koji čini 1314 jutara 160 kvadratnih hvati a ubeležen u zemljišno knjižnom ulošku opštine Glogonj pod 1.broja sveske, koje čini isključivo vlasništvo kraljevskog erarnog gazdinstva i leži u ataru opštine Glogonj, torontalska županija, prema prilogu pod 1 ovog ugovora.

U Segedinu, 21-og novembra 1887.

Potpis nečitak s.r.

Kraljevski savetnik, upravitelj dobara

pečat

Stiglo 17. oktobra 1888.god.10505.

Izvršeno je na listovima 237. i 570. sveska opštine Glogonj

U Pančevu, 28.oktobra 1888 godine.

pečat Kir Karolj s.r.

voditelj zemljišne knjige

Broj 3

1945.

Pozivajući se na zakletvu koju sam položio pred pretsednikom Okružnog suda u Pančevu a u vezi mog dekreta od Ministarstva pravde broj 6672022; svedočim da je ovaj prevod jednak u svemu sa mađarskim tekstom prikazane isprave .

Pančevo, 29.jula 1945 god. Petrović Radivoje s.r.

zakleti sudski tumač

Taksa overavanja naplaćena po dopuni l.br.44a 40- din.

Nagrada za prevod 80- din.

pečat

KUD Veselia Glogonj

Kulturno- umetničko društvo “Veselia” Glogonj je osnovano 1918 godine .

U samom početku Veselia Glogonj  je imala tri sekcije:

mešoviti hor

dramska sekcija

folklorna sekcija

Hor je od samog osnivanja bio pod dirigentskom palicom Boaru Iona (Klonea) - zemljoradnika iz Glogonja.

Njega je zamenio 1930-32 godine - Vasile Marok (lokalni trgovac) – koji je vodio hor sve do svoje smrti -1966 god.

Posle gubitka dirigenta, aktivnost ove sekcije se polako gasi.

Mora se reći da je hor pod dirigentskom palicom Maroka postigao zapažene rezultate naročito na takmičenjima u Pančevu i Kovačici.

U okviru društva je - 1938 godine osnovana još jedna sekcija ORKESTAR.

Prvi instruktor novoosnovanog orkestra bio je T. Vraneanu iz mesta Ritiševo, a prvi dirigent V.Marok.

Orkestar je svoj debi imao na jednoj seoskoj svadbi 1939 godine, a par nedelja kasnije se pojavljuje i na sceni, za vreme seoske slave.

Od debija orkestar svake nedelje svira igranke, koje se održavaju u sali Raiku Romana (Birtašu), dok za svete praznike svira u porti rumunske pravoslavne crkve.

Učestvovali su na svim svadbama, proslavama i nažalost – sahranama u mestu.

Prvu generaciju čine:

Aurel Idvorean (Papuk), Vasa Marianu (Hrcu), Toma Dimitriević (Štrimf), Roman Kristea (Vuk), Nikolae Dan, Đeorđe Munteanu, Ion Brađan, Vasa Boleancu, Valer Subić i naravno Vasile Marok.

Ozbiljan, sistematičan rad, kao i talenat ovih ambicioznih amatera dolazi do punog izražaja na festivalu orkestara 1942 godine. Tom prilikom je u jednoj veoma jakoj konkurenciji, naš orkestar zauzeo drugo mesto(prvo mesto je pripalo orkestru »Turturika« iz Mesića. Ovaj uspeh je zlatnim slovima upisan u anale kulturno umetničkog društva Veselia. To je članove još više podstaklo da rade i da se predstavljaju susednim selima svakom prilikom, kao i na scenama ostalih mesta naseljenih rumunskim življem .

Vrhunac ove aktivnosti obeležava jedno izuzetno priznanje.

Naime u jesen 1944 godine – orkestar iz Glogonja zajedno sa onim iz Mesića – imenovan je za vojni orkestar. Dva orkestra su stopljena u jedan i priključena Prvoj kraiškoj brigadi - peta divizija. Nekoliko meseci kasnije pridodati su im još neki instrumentalisti iz drugih mesta – tako da postaju jedan veoma ozbiljan orkestar na čelu sa čuvenim kompozitorom tog vremena - Milanom Vlainom.

Po oslobođenju, orkestar nastavlja sa radom podmladivši se dvema novim generacijama instrumentalista iz mesta, od kojih pominjemo sledeće:

Vasa Subic (Pureku), Nikolae Idvorean, Traian Stoian i Vasa Besu (Šćau).

Svi oni rade i dalje pod vodstvom Marok Vasile .

Kasnije na čelo orkestra dolaze Vasa Marianu (Hrcu) i Roman Kristea (Vuk).

Ovako podmlađeni učestvuju u svim kulturnim događajima u mestu, a i na scenama Dolova, Ovče, Jabuke, kao i na festivalima organizovanim od strane Organizacije Rumuna Vojvodine. Na takmičenjima organizovanim u Vršcu, Zrenjaninu, Pančevu i Dolini - Deliblato osvajaju brojna priznanja i diplome za kvalitet izvođenja.

Orkestru se priključuje još jedna generacija iz mesta – koja sada samo popunjava redove.

Iz ove treće generacije pominjemo : Ion Mandreu (Diku), Vasa Dimitriević (Štrimf), Ion Minea (Tonea), Viorel Idvorean, Roman Đinu …

Na žalost 1959 godine orkestar se gasi, a od preostalih članova se formira duvački orkestar.

Popunjava se novim članovima, koji u jednom periodu pokreću zapaženu aktivnost, ali kratkog daha.

U ovom trenutku postoji mali orkestar sa relativno slabom aktivnošću .

Od, sada starih članova, tu su - Viorel Idvorean, Stojan Trajan, Vasa Dimitrijević, Ion Mandreu.

Kako bi Vam docarali koja se muzika tradicionalno svira u Glogonju, ako ne notama.

Note je napisao Viorel Idvorean (pisane su za klarinet).

1. Hora

2. Ardeleana

3. De doi

4. Invrtita

FESTIVAL

1999 godine u Glogonju je održan 39. Festival rumunskog stvaralaštva u Jugoslaviji.

Na festivalu je učestvovalo skoro 1000 amatera, koji neguju rumunsku muziku i folklor, kao i još desetak kulturno umetničkih društava svih naroda i narodnosti iz cele Vojvodine. Festival je direktno prenosila TV Novi Sad.

Odbor festivala

Cvetanović Vlastimir

Gruesku Benoni

Idvorjan Viorel

Marjanu Vasa

Mrčković Branko

Noveski Radojka

Paunovski Mirko

Rođan Vasa

Stojanović Dragan

Stojku Oktavijan

Subić Jonel

Todorovski Stanoje

Trajkovski Branislav

Voštinar Dorel

Tom prilikom su formirane i sledeće komisije :

· Marketing i finansije: Marjanu, Rođan, Stojanović

· Komunalno uređenje; vatrogasna zaštita i zdravstvena zaštita:Mrčković

· Muzika i folklor: Idvorjan i Trajkovski

· Ishrana i piće: Gruesku i Stojku

Njih dvojica su ujedno ponudili da budu sponzori festivala .

Naime ponudili su da pokriju sve potrebe festivala za hlebom i pecivom.

Takođe će njihova firma biti garant pri preuzimanju robe iz prodavnica.

· Prijem učesnika: Cvetanović i Noveski

· Uređenje bine: Todorovski

· Štampanje propagandnog materijala: Trajkovski , Voštinar

· Etnografsko takmičenje: Trajkovski

· TV,novinari,veza i osveženje oko bine: Paunovski

· Pružanje informacija: Voštinar

· Obezbeđenje: Rodjan

· Prihvat gostiju iz inostranstva: Subić

· Smeštaj gostiju sa strane: (vezano za dolazak gostiju iz Kladova i Turnu Severina) Stojanović

· Scenografija: Marjanu obezbeđuje izvođača radova, Voštinar kontakt osoba
.........................................

Glogonj kao filmski grad

Snimanje filmova u Glogonju je počelo sredinom prošlog veka, snimljeno je desetak filmova:
„Ko to tamo peva”, „Hitler iz našeg sokaka”, „Aleksa Dundić”, „Mongoli”,
i delovi filmova s početka šezdesetih:
„Stepa”, „Tezej”, „Sibirska ledi Magbet”, „Laki kopljanici”...  
"Pančevac" 1958. godine, dok je sniman„Aleksa Dundić”, na utrinama oko sela i pored Tamiša bio je podignut čitav filmski grad. Danima se gradilo i pripremalo za snimanje.
Većina Glogonjaca pronašla je posao – jedni su radili na izgradnji kula, a drugi dobijali manje uloge i statirali. Žene iz sela angažovane su da kuvaju za glumce.
Veliki glumci tog vremena, poput Ljube Tadića, stanovali su u privatnim kućama u ovom selu. Mnogi Glogonjci dovodili su svoje konje na snimanje pojedinih kadrova i za to dobijali veliku nadoknadu. Danas se ispredaju priče o tome da su filmadžije imale ideju da od Glogonja naprave filmski grad.

Neki čak tvrde da je za te potrebe planirana izgradnja mosta preko Tamiša, što bi omogućilo da se do Beograda stigne za nepunih pola sata vožnje. Ali oni „najupućeniji” kažu da se sve to nije dopalo čelnicima tadašnje seoske vlasti.
Njih je mučilo pitanje ko će obrađivati njive ako se statiranjem u filmu ili iznajmljivanjem konja može doći do novca; zemlja će ostati neobrađena. Zatim, ako se utrine pretvore u prostore za snimanje, gde će seoska stoka izlaziti na ispašu?
To su bili samo neki od razloga da se ne da saglasnost za gradnju filmskog grada, ili su to samo pusta nagađanja.
Bilo kako bilo, Glogonj se može pohvaliti da je imao priliku da ugosti Nikolu Simića, Ružicu Sokić, Žiku Milenkovića, Miru Banjac, Nedu Arnerić, Batu Stojkovića, Pavla Vujisića, Dragana Nikolića, Slavka Štimca, Milenu Dravić, Žan-Luj Trentinjana i mnoge druge poznate glumce. Takođe veoma prija kada na filmskom platnu ugledate likove svojih predaka, ili samog sebe, pored tako zvučnih glumačkih imena. Ako i nije postao Košutnjak, ima čime da se pohvali, a i za čim da žali.    




ALEKSA DUNDIĆ (1958) Koprodukcija * Yugoslavia * USSR
To je priča o mladom oficiru srpske dobrovoljačke regimente u Ukraini posle završetka I svetskog rata i njegovom učešću u ruskoj revoluciji.
Direktor - LUKOV, Leonid Produkcija - Avala Film
Glavne uloge: PLEŠA, Branko PUZIĆ, Milan KONYUKHOVA, Tatyana PILJECKAJA, Tatjana ......................................

Ko je bio Aleksa Dundić ( Iz Vikipedije, slobodne enciklopedije)

Aleksa Dundić (takođe znan pod pseudonimom Ivan, Aleko,-Rovno, 8. jul 1920 je bio učesnik Ruskog građanskog rata na strani Crvenih. Dundić je jedina osoba iz bivše Jugoslavije koja je odlikovana Ordenom crvene zastave. O njemu je 1958. snimljen istoimeni film u sovjetsko-jugoslovenskoj koprodukciji. Biografija Dundićevo poreklo je nejasno. Postoje dva mišljenja o njegovom poreklu. Po prvom Aleksa Dundić poreklom Hrvat iz Grabovca čije je pravo ime Tomo Dundić, dok je je po drugom verovanju on Srbin iz Kosjerića čije je pravo ime Milutin Čolić. Po Velikoj sovjetkoj enciklopediji Dundić je rođen 13. aprila 1896 (ili po drugim podacima 12. avgusta 1897) u Grabocu u Dalmaciji koja je tada bila deo Austro-Ugarske. Naučio je da jaše još kao dečak radeći kao pastir u Argentini i Brazilu. Na početku Prvog svetskog rata mobilisan je u Austro-Ugarsku vojsku. Na Istočnom frontu 1916. tokom bitke kod Lucka zarobila ga je ruska vojska. Dobrovoljno se prijavio u Srpski dobrovoljački korpus koji se nalazio u Rusiji. Od polovine 1917. je bio član Crvene garde. U martu 1918. je bio na čelu gerilskog odreda u regionu Bahmuta (danas Artemovsk) koji se kasnije pridružio Morozov-Donjeckoj diviziji koja se povlačila sa armijom Klimenta Vorošilova prema Caricinu u junu 1918. Učestvovao je u odbrani Caricina kao član Internacionalnog bataljona, a zatim u konjičkoj brigadu Krjučkovskog i Bulatkina. Od 1919. je služio pod komandom Semjona Buđonija. Učestvovao je u brojnim bitkama i ranjen je nekoliko puta. Zbog svoje hrabrosti bio je popularan među Buđonijevim vojnicima. Od juna 1919. je bio zamenik komandanta 36. puka 6. konjičke divizije. Poginuo je kod Rovna u današnjoj Ukrajini i odlikovan je Ordenom crvene zastave.

 ------------------------------

Mongoli (1961) 

 Italijanski film. Direktor: Andre de Toth Glumci: Gabriele Antonini (Temugin), Gianni Garko (Henry de Valois), Jack Palance (Ogotai), Pierre Cressoy (Igor), Antonella Lualdi (Amina), Gabriella Pallotta (Lutezia), Anita Ekberg (Huluna), Rolando Lupi (Genghis Khan), Franco Silva (Stephen of Crakow). Džek Palas ( Jack Palance) igra ulogu sina Džingis Kana ( Genghis Khan ) njegova partnerka u filmu je Anita Ekberg







------------------------------


   

Sibirska Ledi Magbet [1961]
Žanr: Ljubavna drama Režija: Andrzej Wajda
Uloge: Olivera Markovic, Ljuba Tadic, Kapitalina Eric, Bojan Stupica, Mile Lazarevic, Branka Petric, Ingrid Lotarijus
Kratak opis filma: Braneci svoju ljubav prema sluzi Sergeju koji je više zaljubljen u njeno bogatstvo i položaj nego u nju samu, Katarina, uz njegovu pomoc, ubija svekra i muža, a zatim postaje i cedomorka. Kada se tokom progonstva u Sibir Sergej zaljubljuje u drugu ženu, Katarina ne preza da i nju ukloni. U recnim talasima ona nalazi smrt zajedno sa svojom suparnicom.
Dodatne informacije: Muzika komponovana po motivima opere Dmitrija Šostakovica "Katarina Izmailova" Producent: Avala Film Scenario: Sveta Lukic Muzika: Dušan Radic Snimatelj: Aleksandar Sekulovic Scenografija: Miomir Denic Zemlja porekla: Jugoslavija, Srbija Montaža: Milanka Mladenovic (Nanovic) Trajanje: 93 minuta Tehnika: Cinemascope, crno-beli Prvo prikazivanje: 22.1.1962.

------------------------------  

Ko to tamo peva (1980)
Pisac scenarija: Dušan Kovačević Prvo prikazivanje: 1 januara 1980 (Yugoslavia)
Žanr: komedija:
Glumci: Pavle Vujisić ... Kondukter Dragan Nikolić ... Pevac Danilo 'Bata' Stojković ... Brka (as Danilo Stojkovic) Aleksandar Berček ... Miško Krstić Neda Arnerić ... Mlada Milivoje Tomić ... Aleksa Simić Tasko Načić ... Lovac Boro Stjepanović ... Ćelavi Slavko Stimać... Mladoženja Miodrag Kostić ... Muzikant I Nenad Kostić ... Muzikant II Bora Todorović ... Ožalošćeni Slobodan Aligrudić ... Poručnik Petar Lupa ... Pop Stanojlo Milinković ... Orač    
Sadržaj: Dotrajalim autobusom firme „Krstić i sin“, za Beograd kreće grupa putnika. Svako od njih ima neodložne razloge da što pre stigne u prestonicu.
Proleće je 1941. Dan uoči nemačkog napada na Jugoslaviju. Autobus kreće iz zabiti. Zbog nepredviđenih okolnosti putovanje će se odužiti, iako je polazna stanica od Beograda udaljena svega stotinak kilometara.
Na putu, putnici se svađaju i sukobljavaju zbog rata u Evropi.
Nagoveštaj buduće katastrofe se naslućuje. Stari, rastureni autobus sa svojim neobičnim i pomalo otkačenim putnicima komična je slika jedne epohe u raspadanju, kraj jednog sveta koji će nestati u plamenu i ekploziji.

 2000© Dorel Voštinar

Glogonjski običaji - (rad Jelene Trajkovski studenta Etnologije i antropologije na Filozofskom fakultetu)

UGOVARANJE SVADBE I SVADBENI OBIČAJI RUMUNA IZ GLOGONJA

Iz skoro svih priča mojih sagovornika može se zaključiti da je pitanje sklapanja braka, naročito ono vezano za izbor bračnog druga, veoma kompleksno i u sebi je sadržavalo brojne pretpostavke, a da se menjalo sa razvojem društva.

Razmatranje tog pitanja, naročito, vezano za prvu polovini prošlog veka, bilo je u većini slučajeva rezervisano za starije članove porodice, roditelje, dok danas, uglavnom mladi sami odlučuju o izboru životnog saputnika.

U prilog ove tvrdnje govori činjenica, da su u tom periodu još od najranijeg detinjstva deca vaspitavana i učena da obavljaju one poslove koji ih očekuju po stupanju u bračnu zajednicu, a danas je sticanje obrazovanja na prvom mestu.

DOGOVOR O SKLAPANJU BRAKA

Nekada je dogovoru o sklapanju braka i održavanju svadbe prethodila prilično duga procedura.

“Priča” započinje tako što je neko iz momkove porodice, roditelji, ili sam momak zapazili “priliku” i odlučivali da pošalju nekog da se raspita da li im je devojka za udaju.

Obično ulogu na sebe preuzima neko od rođaka, koji odlazi u kuću devojke ili njenih rođaka čak i po nekoliko puta dok razgovor ne povedu na tu temu.

Ako zaključi da oni imaju nameru da je udaju, a pogotovu ako su radi da je daju za njihovog rođaka o tome obaveštava svoje rođake, koji onda i odlaze na prosidbu.

Uvek se za ovakve razgovore biraju ljudi od poverenja, da u slučaju da ne dođe do dogovora, ne bi o tome raspričali po selu.

Pošto je dobijen načelni pristanak - mladoženja, sa roditeljima i obično nekim od bližih rođaka ide da prosi devojku.

Dešavalo se da se budući mladenci ponekad tom prilikom prvi put vide, pogotovu ako prosci nisu iz sela.

Najvažnija stvar oko koje se trebalo u stvari dogovarati, mada je provodadžija o tome već sve saznao potanko, bila je miraz.

MIRAZ

Običaj je bio da roditelji devojke bez obzira na imovno stanje uz devojku daju miraz.

Pod mirazom podrazumevao se nameštaj, mekane stvari, šivaća mašina, dukati ako ih devojka ima i obavezno obradiva zemlja koju će ćerki dati.

Ako je postignut dogovor, zakazuje se veridba i određuje datum svadbe.

Bilo je slučajeva da se zbog miraza prekinu pregovori ili pak, ako se to desi da mlada bez dozvole roditelja pobegne za momka, tom prilikom ništa ne dobija za miraz, ali to traje samo dok se roditelji ne odljute ili dok se ne rodi dete, pogotovu ako je jedinica.

Na veridbu sa roditeljima idu prvi i drugi kum, neko od bližih rođaka, ako se radi o imućnijim porodicama odlazilo se sa muzikom pa je to ličilo na svadbu.

Svekrva nosi jabuku u koju je zaboden metalni novac ili dukat, to ostaje mladi, time je kao kupuju.

Nekada se nije nosilo ništa na poklon, dok se danas nose razne stvari na poklon, a naročito zlato.

Svadbe su se obično zakazivale u jesen i zimu, nikada za vreme dok traje post, uvek su se održavale nedeljom. Trajale su po nekoliko dana, a pripreme su započinjale još u utorak ili sredu, tada su se okupljali rođaci koji su spremali kolače, klali stoku.

Običaj je da se tom prilikom donose jaja i živina, na poklon kao pomoć domaćinu.

Gosti su zvani na svadbu dan ranije, u subotu.

Okupili bi se mlađi rođaci kod mladoženje, i sa muzikom bi krenuli da obilaze kuće rođaka i pozivaju ih na svadbu.

Tačno je postojao redosled zvanja, prvo se odlazilo do groblja, kako bi prvo svoje pretke pozvali na veselje, nekada sa muzikom, mada većina njih kaže da obično roditelji odu sami, pa kada se vrate mladi kreću po selu, prvo kod kumova, a onda redom kod bližih i daljih rođaka.

Kada se završi sa zvanjem već uveče kreće veselje, nazovimo ga “momačko veče”.

Isto se to radi i sa mladine strane.

Uveče bi se na kapijama kod mlade i mladoženje postavljali venci od šimšira i cveća.

POSLEDNJE PRIPREME

Mlada se uveče kupala i pripremala za sutrašnji dan, interesantan je podatak sagovornice (Marija 73), da je od svojih starijih čula da je nekad u subotu uveče svekrva dolazila da kupa mladu, kako bi se uverila da ova nema neki skrivenu manu, nedostatak ili bolest, za šta većina ostalih sagovornika kaže da im taj običaj nije poznat.

SVADBA

Ujutro, na sam dan svadbe prvo se sa muzikom ide po kuma, a potom posle doručka odlazi po mladu.

Kad stignu ispred mladine kuće na kapiji ih dočekuju obično konobari i postavljeno korito sa vodom i lancem preko, koje mogu da pređu samo ako ubace novac u vodu, u protivnom moraće ili da ugaze u nju ili da poljube neku stariju osobu koja sedi pored korita na stolici, ili ih ne puštaju unutra.

Kad plate, ulaze i dever izvodi mladu pred kuma.

Radi zabave i šale često puta obuku nekog muškarca kao mladu i prvo njega izvode, što izaziva opšti smeh i veselje.

Pre nego što krenu na venčanje mlada bi se rukovala sa svom rodbinom, od najstarijeg do najmlađeg i oni bi je tom prilikom darivali novcem.

Svatovi bi odlazili do Opštine i Crkve i tamo bi se venčavali.

Ako je mladoženja iz drugog sela, venčanje se ipak održava u njenom selu, jer kažu da nije dobro da mlada ide nevenčana preko atara.

Po izlasku sa venčanja, kum baca metalni novac, danas se često zajedno s novcem bacaju bombone i potom se svi svatovi vraćaju mladinoj kući, na ručak.

Nekada se za ručak spremao kupus sa ovčetinom i sitni kolači, a kasnije, pa i danas supa, rimflajš i pečenje, za dezert sitni kolači, danas torte.

Po povratku posle ručka izlazilo se ispred kuće da se igra.

Kada bi se igralo “Mladino kolo”, kum bi poveo kolo sa mladom pored sebe, svako ko bi se uhvatio da igra morao je muzici da plati, muzičari bi išli od jednog do drugog igrača kojima su, jednu ili više strofa posvećivali, u zavisnosti ko koliko plati.

Predveče kad bi se svatovi spremali za polazak mladoženjinoj kući, muzika je svirala pesmu kojom se mlada opraštala od roditelja, same reči pesme govore o tome.

Potom bi svatovi mladoženje odlazili odvodeći mladu.

Mladini gosti ostaju i nastavljaju veselje. Tada oni obično maskiraju nekog muškarca, od njega naprave mladu i šetaju sa njim govoreći i pokazujući kako, kao eto i oni imaju mladu.

DOLAZAK U NOVI DOM

Kad mlada stigne kod mladoženje u kuću, nju dočekuje svekrva, koja se ranije vratila i prostire platno ispred nje kako bi po njemu ušla u kuću, ili pak uzima metlu u jednu ruku, u drugu ogledalo i češalj i čisti put ispred mlade dok ona ulazi.

Kad uđu u kuću daje mladi hleb i šećer, uzima platno i vezuje ih i dovodi do vrata, a onda držeći ih za glave polako udara lagano o jednu i drugu stranu vrata i govoreći: “Kuću da čuvate, domaćini da budete, kako stoje ova vrata tako i vi stabilni da budete, kako ćute ova vrata i vi da ćutite, da se ne svađate”.

Po drugima svekrva vodi mladu do furune i držeći je za glavu lagano tri puta prislanja njenu glavu o nju i govori “kao što ova furuna stoji u kući i ne pomera se, takva da budeš i ti, iz ove kuće nigde da ne ideš”.

Posle toga kreće veselje do zore.

Kum rukovodi svadbom, njegova reć se sluša.

Konobari prave šale na njegov račun, pa mu za jelo na tanjir prinose razne stvari.

Kako veselje traje celu noć, da se ne bi zaspalo izvode se razni šaljivi rituali.

Skoro svi sagovornici kažu da je uobičajeno bilo da se jedan muškarac napravi mrtav, pokriju ga belim čaršavom, ali mu pre toga stave šapurinu između nogu.

I dok svi oko njega plaču i kukaju on mrda onom šapurinom imitirajući polni organ.

Svi se slažu da u tom običaju ima neke simbolike, ali ne mogu da objasne zašto.

Kada prođe ponoć u kuću mladoženje dolaze izbrani mladini gosti koji se nazivaju “krpari“ na rumunskom - drzari i donose mladine lične stvari koje je ona spremila za nošenje ili je nosila. Uobičajeno je da se tu oni kratko zadržavaju, ali obavezno ostanu da se malo provesele.

Tada se obavezno igrala igra pod nazivom “igra poljubaca”.

Izvodi se tako što se igrači hvataju u kolo, jedan muškarac uzima peškir i stavlja ga sebi oko vrata i kreće po krugu da traži saigrača, neku ženu ili devojku. Kad stigne do izabranice prebacuje joj peškir oko vrata i povlači u sredinu kola, igraju dok muzika ne promeni ritam, kada se to desi, oni staju, poljube se i on odlazi u kolo, a ona nastavlja da bira saigrača i tako redom.

Ako ima puno igrača u kolu, po nekoliko parova istovremeno traži saigrače.

Kasnije mladini gosti odlaze kući.

U ranim jutarnjim satima kum odlazi kući praćen svim svatovima.

DRUGI DAN SVADBE

Ponovo se išlo po kuma i nastavljano je sa veseljem.

Ponedeljak je i dan konobara. Običaj je da se ujutru pije grejano vino, konobari preuzimaju ulogu berbera i naređuju svima da moraju da sednu da se briju, za tu uslugu moraju i da plate.

Uzimaju ular od konja, stavljaju ga oko vrata, zatim uzimaju deo zarđalog raonika i imitirajući oštrenje brijača kreću sa brijanjem.

Mnogi su duplo plaćali da ne bi sedali na stolicu, od ovoga nisu bile izuzete ni žene.

Od prikupljenog novca kupovao se šećer i vino, a onda su ga kuvali i pili.

Jeadan od najvažnijih dogadaja toga dana je paljenje vatre ispred kuće, a svekrva je prva morala da je preskoči.

Time se iskazuje radost svekrve, a po nekima je i teranje zlih duhova.

Ako nema vatre, nema ni veselja.

Centralni obred je češljanje mlade.

Kuma, po nekima svekrva, u ponedeljak popodne, skida mladi sa glave šlajer (venac), češlja je, upliće kosu u dve kike, obmotava ih i ušiva za “konc” (okrugli limeni prsten prečnika 10-tak santimetara koji drži kike) koji će ona od tog trenutka uvek nositi. Ova radnja simbolički znači da ona više nije devojka, nego da je postala žena.

Utorak i sreda su dani kada prijatelji međusobno razmenjuju goste.

Nažalost, Rumuna u Glogonju ima sve manje, po zadnjem popisu svega 156 i ovi običaji se polako zaboravljaju.

********************
Literatura:
1. Govor povodom 150-te godišnjice kolonizacije Nemaca u Glogonj - Marija i Jelena Stanojevski
1. The history of the municipality Glogon - Speaking on the 150th anniversary of German colonization of Glogonj - dobijen od Kathleen Lara čiji preci vode poreko iz Glogonja
2. Podaci Viorel Boaru (Glogonjske novosti)
3. Knjiga: Mit uns in Glogonj 1767 bis 1945 – Franz Lang
4. Knjiga: Pregled kolonozacije Vojvodine u XVIII i XIX veku - Borislav Jankulov
5 .Regionalni atlas Vojvodine Institut za geografiju PMF Novi Sad
6. Geografske monografije vojvodjanskih opština - Institut za geografiju PMF Novi Sad
7. Geografska topografija Pančeva
8. Pokrajinski zavod za statistiku Novi Sad
9. Romanii din banatul Sarbesc - Gligor Popi
10. Crkveni kalendar RPC
11. Praistorija Stanovanje-istorijski razvoji – Mirjana Roter-Blagojević
12. List "Libertatea" Pančevo

2000© Dorel Voštinar